Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2015

                                                                           Gliese 436b
Ίσωs ακόμα να μην έχει γίνει τόσο αντιληπτό, το πόσουs και ποιούs ορίζοντεs έχει ανοίξει η ανακάλυψη και μελέτη των εξωπλανητών. Απο τη μία οι ολοένα και αυξανόμενεs ανακαλύψειs γαιόμορφων πλανητών, που με την σειρά τουs γεννούν προσδοκίεs για ενδεχόμενη ανακάλυψη μίαs "δίδυμηs Γήs" πολύ μακρύτερα απο τα όρια του Ηλιακού μαs Συστήματοs. Απο την άλλη, ευρήματα παράξενων κόσμων, πολύ διαφορετικών απο ότι είχαμε συνηθίσει, που μοιάζουν να μαs προκαλούν συνεχώs στο να διευρύνουμε το όρια τηs γνώσηs μαs. Κόσμοι που θα είχαν δυσκολία στο να συλλάβουν ακόμα και οι πλέον γόνιμοι συγγραφείs.
Έναs απο αυτούs είναι και ο Gliese 436b. Aυτόs ο περίεργοs πλανήτηs κατατασσεται με άνεση ανάμεσα στουs πλέον ιδιόμορφουs που έχουμε μέχρι στιγμήs ανακαλύψει. Περιστρέφεται γύρω απο τον ερυθρό νάνο Gliese 436. Απέχει 34 έτη φωτόs απο εμάs, και περίπου 5 εκατομμύρια χιλιόμετρα απο τον ερυθρό νάνο. Θα μπορούσε να είναι απλά έναs θερμόs "Ποσειδώναs" μιάs και έχει σχεδόν το ίδιο μέγεθοs με τον όγδοο πλανήτη του Ηλιακού Συστήματοs. Άλλα δεν είναι. Ο Gliese 436b, ψήνεται σε θερμοκρασίεs που φλερτάρουν με τουs 400 βαθμούs Κελσίου, αποτελείται όμωs κατά μεγάλο ποσοστό απο παγωμένο νερό. Φυσικά η αντίφαση είναι κάτι παραπάνω απο προφανήs, με βάση τα όσα εμείs γνωρίζουμε απο την άμεση πλανητική γειτονιά μαs. Η απάντηση έχει να κάνει με το ότι το νερό στο πλανήτη αυτό υφίσταται σε μία απο τιs εξωτικέs στέρεεs καταστάσειs του ( Ice X). H ηψηλή θερμοκρασία που υπο κανονικέs συνθήκεs θα εξάτμιζε το νερό, εξισορροπείται απο την μεγάλη βαρύτητα του πλανήτη, που δεν επιτρέπει  την διαφυγή των μορίων του νερού, κρατώνταs τα στην στέρεη κατάσταση τουs. Έναs κόσμοs όπου η φλόγα και ο πάγοs έχουν βρεί την δική τουs ισορροπία.

Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2015

                                                       ΔΥΝΗΤΙΚΟΙ SUPERNOVA
Είναι στην "μοίρα" των μεγάλων μαζικών άστρων, να ζούν μια πολύ "έντονη" ζωή, ακτινοβολώνταs τεράστια ποσά ενέργειαs, και κάιγονταs ασύλληπτεs ποσότητεs αστρικού καυσίμου, να τελειώνουν την ζωή τουs εντυπωσιακότερα απο όσο την έζησαν. Τά άστρα αυτά, απο 8-10 ηλιακέs μάζεs και επάνω, ζούν μερικέs εκατοντάδεs εκατομμύρια χρόνια στην καλύτερη των περιπτώσεων και ολοκληρώνουν τον βίο τουs μέσα απο εκρήξειs supernova. Μια ασύλληπτηs κλίμακαs έκρηξη, που εκτινάσει βίαια τιs στοιβάδεs του άστρου στο Διάστημα, συνοδευόμενη απο ισχυρή ακτινοβολία-γ. Είναι κοσμική ειρωνεία το πώs κάτι τόσο καταστροφικό με την πάροδο του χρόνου γίνεται η αιτία να γεννηθούν νέα αστρικά συστήματα και νέοι πλανήτεs. Ανάλογεs εκρήξειs στο νεαρό Σύμπαν διασκόρπισαν όλα τα βαρέα υλικά στο Διάστημα. Υλικά που αποτελούν και τα δικά μαs δομικά συστατικά.
Μια έκρηξη αυτού του μεγέθουs έξω απο κάθε ανθρώπινη κλίμακα, είναι και ένα εντυπωσιακό θέαμα στον νυχτερινό ουρανό. Ο supernova του 1054 στον Ταύρο, που αργότερα σχημάτισε το γνωστό Νεφέλωμα του Καρκίνου, ήταν τόσο λαμπρόs, που σύμφωνα με τιs αναφορέs των Κινέζων αστρονόμων τηs εποχήs, έλαμπε πολύ περισσότερο απο τη Αφροδίτη, ακόμα και κατα την διάρκεια τηs ημέραs, για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν στιs ημέρεs μαs θα ζήσουμε κάτι ανάλογο.
Υπάρχουν δεκάδεs υποψήφιοι, σε αποστάσειs απο 150 έωs και 39.000 έτη φωτόs. Ο πλέον διάσημοs και μάλλον "πρώτοs" είναι ο Μπέλτεγκεζ (α Ωρίωνα). Άλλοι δύο διάστημικοι κολοσσοί και γνωστά άστρα συγκαταλέγονται στην λίστα. Μένονταs στον Ωρίωνα, ο Ρίγκελ ( β Ωρίωνα) αναμένεται στο προσεχέs (με τα κοσμικά δεδομένα) Μέλλον να μετατραπεί σε supernova. Αυτόs ο κυανόs υπεργίγανταs απέχει 775 έτη φωτόs, και είναι κάτα 70 φορέs μεγαλύτεροs και 17 φορέs μαζικότεροs του Ήλιου. Έκρηξη που ίσωs επισκιαστεί απο αυτή του Αντάρη (α Σκορπιού, φωτοφραφία). Ένα πραγματικά ασύλληπτου μεγέθουs ερυθρό υπεργίγαντα, 700 φορέs μεγαλύτερο απο τον Ήλιο και 16 φορέs μαζικότερο. Ο Αντάρηs βρίσκεται 550 έτη φωτόs μακριά μαs. Όσο για τον πιο κοντινό, είναι ο IK Πήγασου, ένα διπλό αστρικό σύστημα, με τον κύριο αστέρα όχι πολύ μεγαλύτερο, άλλα με συνοδό έναν αρκετά μεγάλο λευκό νάνο, που κλέβει υλικό απο τον κύριο αστέρα. Το σύστημα απέχει 150 έτη φωτόs, άλλα παρά την εγγύτητα του, δεν αποτελεί κίνδυνο για την Γή. Το όριο "συναγερμού" είναι τα 75 έτη φωτόs χονδρικά, και απο ότι φαίνεται κανέναs δυνητικόs "ένοχοs" δεν έιναι τόσο κοντά.

Σάββατο 17 Οκτωβρίου 2015

Φαίνεται ότι το 2015 έχει σαν σκοπό να μείνει στην Ιστορία ώs η χρονιά που κρατά συνεχώs εντεινόμενο το ενδιαφέρον για οτιδήποτε εξαιρετικά ενδιαφέρον συμβαίνει πέρα απο τα γήινα "δεσμά". Πέραν των εξελίξεων στα όρια του Ηλιακού Συστήματοs, υπάρχουν πολύ άξια παρατήρησηs και συζήτησηs θέματα. Η εδώ και χρόνια εντεινόμενη αναζήτηση και μελέτη εξωπλανητών με αιχμή του δόρατοs το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, έχει ξεκινήσει να αποκαλύπτει τουs πρώτουs γαιόμορφουs πλανήτεs, γεγονόs που θρέφει με συνεχώs νέο καύσιμο την πάντοτε παρούσα συζήτηση για πιστοποίηση όχι μόνο εξωγήινηs ζωήs, άλλα ενδεχομένωs και έλλογου εξωγήινου πολιτισμού.
Όσο βαθύτερα κοιτά το ανθρώπινο μάτι στο Διάστημα, τόσο περισσότερο αρχίζουμε να κατανοούμε κάποια πράγματα, άλλα και να ανακαλύπτουμε ότι τελικά το Διάστημα μπορεί ενίοτε να έιναι ένα πολύ "παράξενο" μέροs.
Tέτοια είναι και η περίπτωση του άστρου KIC 8462852. Ένα παρόμοιο με τον ΄Ηλιο αστέρα σε απόσταση 1480 ετών φωτόs, στο κομμάτι που καλύπτει ο αστερισμόs του Κύκνου. Το συγκεκριμένο άστρο έχει προβληματίσει αρκετά τουs ερευνητέs. Απο τα δεδομένα που έχουμε το άστρο παρουσιάζει μια ανεξήγητα υψηλή αυξομέιωση στην φωτεινότητα του, που φτάνει το 22%.
Κανέναs φυσικόs μηχανισμόs που γνωρίζουμε δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά στην αινιγμαντική για την ώρα αυτή λειτουργία. Είναι πολύ μεγάλη για να προκαλέιται απο "διαβαίνοντα" πλανήτη, συνήθωs οι διαβάσειs πλανητών δεν προκαλούν μείωση μεγαλύτερη του 1%. Απο την άλλη το άστρο είναι αρκετά γηραιό για να εμποδίζεται η ακτινοβολία του απο τα υπολείματα αστρικήs σκόνηs και αερίου που το δημιούργησαν. Η περίπτωση βλάβηs των οργάνων έχει επίσηs αποκλειστεί. Οι γνώμεs και οι πιθανέs εξηγήσειs μπορούν να συνοψιστούν στιs εξήs τρείs : Είτε πρόκειται για μια άγνωστη για την ώρα εσωτερική διαδικασία του άστρου, που ξεφέυγει αρκετά απο τα όσα γνωρίζουμε για τουs μηχανισμούs που διέπουν την λειτουργία τουs, είτε έχουμε να κάνουμε με ένα τεράστιο σμήνοs κομητών. Αυτά συνοψίζουν τιs δύο "φυσικέs" εξηγήσειs για το θέμα. Η τρίτη μιλά για πιθανή υπερκατασκέυη όπωs είναι η Σφαίρα του Dyson ή το εικονιζομενο Σμήνοs του Dyson, κατασκευή που έιναι έργο ενόs πολιτσιμού που θέλει να εκμεταλευτεί στο έπακρο την ακτινοβολία του αστέρα. Εξήγηση που φαίνεται να έχει αρκετούs φίλουs σε επιστημονικούs κύκλουs. Φυσικά τόσο η απόσταση, όσο και το γεγονόs του ότι η μελέτη των δεδομένων συνεχίζεται δεν μπορούν ακόμα να δώσουν μια σαφή απάντηση σε αυτό το γοητευτικό μυστήριο. Παρακολουθούμε με τεταμένο ενδιαφέρον...

Κυριακή 11 Οκτωβρίου 2015

Μπορεί το 2015 να έχει χρωματιστεί με μοναδικό τρόπο απο τιs πρόσφατεs ανακαλύψειs σε δύο πλανήτεs στην άμεση, κοσμική γειτονιά μαs, άλλα έιναι και ένα έτοs όπου σηματοδοτεί μια πολύ σημαντική για την Αστρονομία επέτειο. Στίs 6 Οκτωβρίου συμπληρώθηκαν ακριβώs 20 χρόνια απο την ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη, του πρώτου πλανήτη του οποίου η ύπαρξη βρίσκεται πέρα απο τα όρια του Ηλιακού μαs Συστήματοs. H σημασία αυτήs τηs ανακάλυψηs είναι τεράστια, καθώs όχι μόνο άλλαξε άρδην την αντίληψη μαs για την ύπαρξη πλανητικών συστημάτων πέραν του δικού μαs, άλλα πυροδότησε και μια "δημιουργική έκρηξη" σε ότι αφορά τα μέσα και τιs τεχνικέs παρατήρησηs, άλλα σε νέεs δυναμικέs επιστήμεs, όπωs η Αστροβιολογία.
Ο πρώτοs πλανήτηs που ανακαλύφθηκε, φάνηκε να έρχεται απο την "Κόλαση", τουλάχιστον έτσι ονομάζουν ανάλογουs πλανήτεs οι ερευνητέs. Είναι ο 51 Pegasi b, ή Βελλερεφόντηs απο τον μυθολογικό ήρωα που δάμασε τον Πήγασο, το φτερωτό άλογο.  Ο 51 Pegasi b, βρίσκεται 50 έτη φωτόs μακριά μαs, και είναι έναs "θερμόs Δίαs", έναs αεριώδηs γίγανταs, που απέχονταs μόλιs 7 εκατομμύρια χιλιόμετρα απο το άστρο του, "ψήνεται" σε θερμοκρασίεs μεγαλύτερεs των 1.000 βαθμών Κελσίου. Κινούμενοs με ταχύτητα που προσεγγίζει τα 136 km/sec, χρειάζεται μόλιs 4 ημέρεs για να ολοκληρώσει μία πλήρη περιστροφή γύρω απο το παρόμοιο με τον Ήλιο μητρικό του άστρο.
Όπωs ήταν αναμενόμενο πολύ γρήγορα η ανακάλυψη άνοιξε τον δρόμο για την πιθανή εύρεση μίαs νέαs "Γήs". Για τον σκοπό αυτό επίγεια μέσα τελειοποιήθηκαν ή κατασκευάστηκαν, και προστέθηκαν σε αυτά που ήταν ήδη σε τροχιά ( Hubble), ή εκτοξέυτηκαν νέα (Kepler).
Σήμερα, 20 χρόνια μετά, οι επιβεβαιωμένοι εξωπλανήτεs προσεγγίζουν τουs 1.900, ενώ μόνο τα στοιχεία του διαστημικού τηλεσκοπίου Kepler προσθέτουν άλλουs 4.700 περίπου υποψήφιουs. Mέροs απο αυτούs πλησιάζουν ή έχουν σχεδόν γήινεs προδιαγραφέs.
Η αναζήτηση συνεχίζεται και όσο ψάχνουμε για μία νέα "Γή" τόσο περισσότερο ξεκλειδώνουμε πολύτιμα μυστικά, ερχόμαστε ενώπιων ευχάριστων εκπλήξεων, άλλα κυρίωs αποκτούμε βαθύτερη κατανόηση τόσο για τουs μηχανισμούs δημιουργίαs πλανητικών συστημάτων, όσο και για την πιθανότητα το φαινόμενο τηs Ζωήs να είναι πολύ πιο ανθεκτικό και διαδεδομένο απο όσο πιστεύαμε. 


Κυριακή 4 Οκτωβρίου 2015



Αν ζούσατε μόλις 150 χρόνια στο Παρελθόν, θα γνωρίζατε -αν ήσαστε αρκετά τυχεροί για να έχετε πρόσβαση σε τέτοια γνώση- ότι το Σύμπαν ίσως είναι ορισμένων χιλιάδων ετών, και η διάμετρος του δεν ξεπερνά τα μερικά εκατομμύρια χιλιόμετρα, έτη φωτόs δεν «υπήρχαν» ακόμα. Μόλις 150 χρόνια μετά γνωρίζουμε ότι το συνεχώς διαστελλόμενο Σύμπαν έχει την «εξωπραγματική» ηλικία των 13,8 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, ενώ η εκτιμώμενη για την ώρα διάμετρος του αγγίζει τα 150 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Παράλληλα  έχουμε την ισχυρή θεωρητική ακόμα υποψία, ότι το Σύμπαν μας δεν είναι το μόνο, άλλα συνυπάρχει μαζί με άπειρα άλλα . Εντυπωσιακή αν μη τι άλλο πρόοδος σε κάτι περισσότερο από έναν αιώνα.  
Δεν αποτελεί υπερβολή να ειπωθεί το ότι μέσα σε κάτι περισσότερο από 100 χρόνια πολλαπλασιάσαμε τις γνώσεις μας, με εξαιρετικά ταχύ ρυθμό σε πάρα πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Η Κοσμολογία είναι ένα ακόμα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μέσα σε αυτό λοιπόν το διάστημα, μπορέσαμε να ξεπεράσουμε την εμβρυακή αντίληψη που έιχαμε για το Σύμπαν, αντίληψη που συντηρούσαν και οι διάφορες «θεολογικές» εξηγήσεις επί του θέματος, και με την βοήθεια τόσο των τηλεσκοπίων, όσο και επαναστατικών θεωρητικών εργαλείων όπωs η Θεωρία τηs Γενικής Σχετικότητας του Albert Einstein, καταφέραμε να αποκτήσουμε μια  πολύ πιο σαφή εικόνα τόσο του Συμπαντος, όσο και της θέσης μας σε αυτό.
Φυσικά η Κοσμολογία δεν είναι νέο φαινόμενο, ούτε «παρθενογέννεση». Ανέκαθεν χαρακτήριζε την προσπάθεια του Ανθρώπου να ερμηνέυσει τα φαινόμενα του Κόσμου που είναι αναπόσπαστο μέροs, άλλα τουλάχιστον μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, η Κοσμολογία ήταν κομμάτι πολύ περισσότερο τηs Μεταφυσικήs και τηs Φιλοσοφιας, παρά ο κλαδος της Φυσικής που είναι σήμερα. Η μετουσίωση της σε Επιστήμη, προέκυψε πολύ περισσότερο ως ανάγκη. Μπορεί ο Νεύτων και ο Κέπλερ να εξήγησαν τις σχέσεις που άπτονται της λειτουργίας και των σχέσεων των ουρανίων σωμάτων, αποτύγχαναν να εξηγήσουν το πώς σχηματίστηκαν τα ουράνια σώματα, και το γιατί έχουμε τους φυσικούς νόμους που τους ορίζουν. Η πρώτη προσπάθεια γεφύρωσης του χάσματος έγινε από τον Εμμάνουελ Κάντ . Έπρεπε όμως να περάσουν άλλα 200 και πλέον χρόνια για να αποκτήσουμε μια πολύ πιο ξεκάθαρη εικόνα για το ζήτημα, κυρίως μέσα από το έργο του Albert Einstein και λίγο αργότερα του Edwin Hubble.