Κυριακή 24 Ιουλίου 2016




                            Η περιοχή που ξεκινά αμέσως μετά την τροχιά του Ποσειδώνα δεν παύει ποτέ να μας εκπλήσσει. Εκεί, στα παγωμένα και ανήλιαγα εξωτικά προάστια του Ηλιακού Συστήματος, παράδοξοι, μοναδικοί κόσμοι έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνιση τους, και έχουμε απλώς καταφέρει να ρίξουμε μια μάλλον φευγαλέα ματιά, χωρίς να έχουμε αποκαλύψει περισσότερα από τα μυστικά αυτών των εσχατιών της πλανητικής γειτονιάς μας.

Ίσως φανεί παράδοξο, μιας και η εικόνα που έχουμε για τους πλανήτες και τους μεγάλους δορυφόρους του Ηλιακού Συστήματος παραπέμπει σε σφαιρικό σχήμα, άλλα η εικονιζόμενη Χαουμεία εντάσσεται στους πλανήτες-νάνους. Γιατί, παρά το ασυνήθιστο σχήμα της έχει διαστάσεις, μάζα και χαρακτηριστικά ικανά να την εντάξουν σε αυτή την άκρως ενδιαφέρουσα κατηγορία σωμάτων. Θεότητα της Γονιμότητας για τους κατοίκους της Χαβάη, συνοδεύεται από δύο μικρούς δορυφόρους, κλασικά σώματα της Ζώνης Kuiper, τις Ναμάκα και Χαίιακα, κόρες της μυθoλογικήs Χαουμεία. Η ίδια, είναι κι αυτή ένα κλασικό σώμα της Ζώνης, όχι πολύ διαφορετική από τον Πλούτωνα. Ένα σώμα από πάγο και βράχο, με μια παράξενη κόκκινη κηλίδα, που μάλλον είναι πλούσια σε ορυκτά και οργανικές ενώσεις. ΄Οσο για το σχήμα της, αποτελεί το αποτέλεσμα της εξαιρετικά γρήγορης ιδιοπεριστροφήs της. Μια ημέρα στην Xαουμεία διαρκεί μόλις 4 ώρες, καθιστώντας την το σώμα με την ταχύτερη περιστροφή γύρω από τον άξονα του στο Ηλιακό Σύστημα. Με μέγεθος περίπου το μισό της Σελήνης, χρωστά την ιδιομορφία της σε μια σφοδρή σύγκρουση κατά το Παρελθόν, γεγονός που της χάρισε το μοναδικό σχήμα της, τούς δύο δορυφόρους και ένα εκτεταμένο πεδίο θραυσμάτων, άλλοτε ενσωματωμένα στο κυρίωs σώμα.

Ανάλογα με αυτήν σώματα συγκροτούν την λεγόμενη οικογένεια των πλανητών-νάνων. Μια όπως αναγκαία κίνηση διαχωρισμού, που προέκυψε από τον υποβιβασμό του Πλούτωνα σε πρώτο "πρεσβευτή" των νάνων το 2006. Σύμφωνα με τα κριτήρια που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση ένα σώμα για να ενταχθεί στην οικογένεια αυτή, θα πρέπει να πληρεί συγκεκριμένα δεδομένα. Να διαθέτει σχεδόν ( ή περίπου ) σφαιρικό σχήμα και ικανή μάζα για να βρίσκεται σε κατάσταση υδροστατικής ισορροπίας. Να μην αποτελεί δορυφόρο κάποιου άλλου πλανήτη, και να μην έχει καθαρίσει εντελώς την τροχιά του από άλλα, μικρότερα αντικείμενα. Μέχρι και σήμερα η οικογένεια αριθμεί 6 επιβεβαιωμένα μέλη. Τον Πλούτωνα, την Έριδα , τον Μακεμάκε, την Χαουμεία, τον 2015 RR245, και την Δήμητρα, τον μόνο νάνο που δεν ταξιδεύει σε μεταποσειδώνια τροχιά, άλλα βρίσκεται στην Ζώνη των Αστεροειδών της οποίας και αποτελεί το μεγαλύτερο μέλος. H συντριπτική όμως πλειοψηφία απαντάται στην για την ώρα "εξωτική" περιοχή που ξεκινά μετά την τροχιά του Ποσειδώνα. Εκτός των 6, σχεδόν βέβαιη πρέπει να θεωρείται και η προσθήκη της Σέντνα και άλλων ανάλογων σε ιδιότητες νάνων, όπως του Quaoar. Για την ακρίβεια τα υποψήφια σώματα για ένταξη μάλλον ξεπερνούν τα 100. Όλα τους ακολουθούν έκκεντρες, μακροπερίοδεs τροχιές, που τους φέρνουν δεκάδες δισεκατομμύρια χρόνια μακριά από τον Ήλιο, όπου μια πλήρης περιφορά μπορεί να διαρκέσει ακόμα και χιλιάδες χρόνια. Δεν θα πρέπει να αποκλειστεί και η πιθανότητα του να αριθμούν χιλιάδες μέλη, μιας και τόσο η Ζώνη Kuiper, όσο και το Νέφοs Oort αποτελούν για την ώρα "άγνωστες γαίες ", που προκαλούν για εξερεύνηση. Επίσης, ακόμα και με τα μέσα που σήμερα διαθέτουμε, ο εντοπισμός τούς παραμένει πολύ δύσκολος, τόσο λόγω απόστασης, όσο και λόγω μεγέθους.

Για χιλιάδες χρόνια το Ηλιακό Σύστημα υπήρξε μια στατική, αδιατάρακτη και ομοιόμορφη περιοχή. Τούς 6 αρχικούς πλανήτες, ορατούς με γυμνό μάτι, σχετικά πρόσφατα στην ανθρώπινη ιστορία, εμπλούτισαν ο Ουρανός, ο Ποσειδώνας και ο Πλούτων ( πριν τον υποβιβασμό του ). Τα δεδομένα, οι ανακαλύψεις και οι εξελίξεις όμως των τελευατίων ετών, όχι μόνο έχουν ανατρέψει αυτήν την εικόνα, άλλα φανερώνουν ένα Ηλιακό Σύστημα που ακόμα κρύβει πάρα πολλές εκπλήξεις και κάθε άλλο παρά στατικό και ομοιόμορφο είναι. Η κινητικότητα γύρω από τον για την ώρα υποτιθέμενο πλανήτη 9 δείχνει να αυξάνει, άλλα αποτελεί μόνο μέρος από τα άκρως ενδιαφέροντα ζητήματα της αστρικής μας γειτονιάς

Σάββατο 16 Ιουλίου 2016

                           
                      Άν κάποιοs αποφάσιζε να εξερευνήσει, να σκαλίσει έστω και λίγο τουs μύθουs των ατρόμητων κατοίκων του αρκτικού Βορρά, που είναι γνωστοί με το όνομα Ινουίτ, γρήγορα θα συναντούσε την γοητευτική ιστορία τηs Σέντνα. Για να είμαστε πιο ακριβείs όλεs τιs παραλλαγέs τηs ιστορίαs, που καταλήγουν με τον πνιγμό τηs όμορφηs Σέντντα στον παγωμένο Αρκτικό ωκεανό, και πώs κέρδισε την αθανασία τηs μετατρεπόμενη σε μια πανίσχυρη θεότητα, προστάτιδα των κυνηγών, άλλα και αρχόντισα του ινουιτικού αντίστοιχου του Κάτω Κόσμου, άλλα και του σκοτεινού παγωμένου βυθού και όλων των πλασμάτων του.
Εκεί ο Ηλιοs, δεν αποτελεί παρά μόνο μια ψυχρή, αδύναμη εκδοχή αυτού που εμείs γνωρίζουμε. Εκεί, 18 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά απο το κέντρο του Ηλιακού Συστήματοs, η θερμοκρασία δεν δείχνει καμία διάθεση να ανέβει πάνω απο τουs -230 C, και το μικρό αυτό σώμα κρατά όλα του τα συυστατικά παγωμένα κάτω απο την κόκκινη επιφάνεια του. Πρόκειται για μια άλλη Σέντνα, πολύ πέρα απο την τροχιά του Πλούτωνα, ένα σώμα όπου η ονοματοδοσία του απο τουs αστρονόμουs, δείχνει άκρωs εύστοχη.
Η Σέντνα, ένα σώμα με διάμετρο περίπου 1.000 χιλιομέτρων, το 1/3 περίπου τηs Σελήνηs, εκτελεί μια πολύ έκκεντρη και παράδοξη τροχιά, που χρειάζεται περίπου 11.400 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Μια πλήρηs περιφορά τηs Σέντνα θα χωρούσε στιs χρονικέs αγκάλεs τηs, σχεδόν όλη την ιστορία του Ανθρώπινου πολιτισμού, απο την αρχή τηs Παλαιολιθικήs περιόδου. Αυτό το τόσο μυστηριώδεs σώμα, υπενθυμίζει στουs επιστήμονεs το ότι μιαs ανακάλυψηs, μύριοι προβληματισμοί έπονται. Πολλά τα αναπάνητα ερωτηματικά, τόσο για τιs ακριβείs ιδιότητεs τηs, όσο κυρίωs και για πώs βρέθηκε εκεί, και γιατί εκτελεί αυτή την τόσο παράδοξη τροχιά. Θεωρείται ένα απο τα κλασικά αντικείμενα τηs Ζώνηs Διεσπαρμένου δίσκου, μια περιοχή του Ηλιακού Συστήματοs ανάμεσα στην Ζώνη Kuiper και το Νέφοs Oort. Άν και τα όρια τηs παραμένουν ασαφή, αντικείμενα που ανήκουν σε αυτή , μπορούν να βρεθούν σε αποστάσειs που κυμαίνονται απο 3 έωs και 90 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Θεωρείται η πατρίδα πολλών γνωστών κομητών, άλλα και μεγαλύτερων σωμάτων ανάλογων με την Σέντνα, όπωs η Έριδα, ένα αντικείμενο τόσο μεγάλο όσο και ο Πλούτωναs ( διάμετροs 2.330 χιλιόμετρα ).
Ένα ακόμα στοιχείο που αποτελεί γρίφο για τουs ερευνητέs, έχει να κάνει και με τον πολύ χαμηλό πληθυσμό τηs περιοχήs. Σύμφωνα με αρκετά μοντέλα μόλιs το 1% των αντικειμένων που κάποτε αποικούσαν αυτή την περιοχή του Ηλιακού Συστήματοs έχει παραμείνει. Σε συνδυασμό με τιs πολύ έκκεντρεs τροχιέs όσων έχουν απομείνει, μέροs του γρίφου ίσωs λύνει η βαρυτική επιρροή του Ποσειδώνα. Φαίνεται ότι ο παγωμένοs γίγανταs έχει όντωs παίξει ρόλο στην διατάραξη τηs τροχιάs πολλών ανάλογων σωμάτων, δεν εξηγεί όμωs μεγάλο μέροs των ερωτημάτων. Τόσο η Σέντνα, όσο και άλλα ευμεγέθη σώματα τηs περιοχήs, με βάση το ισχύον μοντέλο εξέλιξηs του Ηλιακού Συστήματοs δεν θα έπρεπε να βρίσκονται εκεί. Η εξήγηση έχει να κάνει με το ότι δεν θα υπήρχε λογικά τόσο διαθέσιμο πρωτοπλανητικό υλικό, τόσο μακριά. Κι'αν το αίνιγμα του χαμηλού πληθυσμού μπορεί να απαντηθεί με την βαρυτική εκδιώξη δισεκατομμυριών αντικειμένων έξω απο το Ηλιακό Σύστημα, είτε εξαιτίαs του Ποσειδώνα, είτε λόγω βαρυτικήs αλληλεπίδρασηs με διερχόμενα άστρα, για την ύπαρξη τηs Σέντνα, ίσωs να χρειάζεται μια περισσότερο δημιουργική προσέγγιση. Πιθανότατα ο Ήλιοs να σχηματίστηκε σε ένα ανοικτό σμήνοs αστέρων, όπου το διαθέσιμο υλικό να ήταν πολύ περισσοότερο απο όσο πιστεύουμε, δίνονταs την ευκαιρία σε σώματα όπωs η Σέντνα ή και μεγαλύτερα να σχηματιστούν τόσο μακριά απο το κέντρο. Μια άλλη υπόθεση μιλά για "αρπαγή" τηs Σέντνα απο γειτονικό πλανητικό σύστημα δισεκατομμύρια χρόνια πρίν.
Γεγονόs παραμένει το ότι για κανένα απο τα σενάρια αυτά δεν διαθέτουμε απτέs αποδείξειs. Η περιοχή που ξεκινά μόλιs μετά την τροχιά του Πλούτωνα παραμένει αινιγματική, μυστηριώδηs,με μια μόνιμη διάθεση να δοκιμάζει την "στατικότητα" των καθιερωμένων μοντέλων. Κάτι που έγινε αντιληπτό και απο τιs απανωτέs εκπλήξειs που ήρθαν έρχονται απο τον Πλούτωνα, έναν μόλιs χρόνο  μετά την επίσκεψη του New Horizons. Η διαστημοσυσκευή αυτή για την ώρα είναι η καλύτερη πιθανότητα που έχουμε για να αποκτήσουμε μια βαθύτερη γνώση για την terra incognita που εξετάστηκε σε αυτό το άρθρο. Για την ώρα συνεχίζει την πορεία τηs στην Ζώνη Kuiper και το επόμενο ραντεβού τηs, την Πρωτοχρονιά του 2019. Τα δεδομένα που θα στείλει μπορεί να απαντήσουν αρεκτά ερωτήματα, άλλα και να θέσουν νέα...

Σάββατο 2 Ιουλίου 2016


Η ενασχόληση με εναλλακτικά σενάρια, η περιδιάβαση σε εναλλακτικέs πραγματικότητεs και σύμπαντα, το " τί θα συνέβαινε άν...", αποτελεί μια άκρωs ενδιαφέρουσα και πολλέs φορέs χρήσιμη δραστηριότητα. Η ίδια θέαση η γνωστών γεγονότων απο άλλη οπτική γωνία, μπορεί κάλλιστα να σε βοηθήσει να κατανοήσειs καταστάσειs τηs τρέχουσαs πραγματικότηταs.
Ένα σημαντικό μέροs τηs επιστημονικήs διαδικασίαs αφορά την εξέταση εναλλακτικών σεναρίων. Για την Αστρονομία ειδικότερα, και την πάντα άεναη αναζήτηση τηs εξέλιξηs και τηs δυναμικήs που ακολουθεί ο σχηματισμόs πλανητικών συστημάτων, έχει μεγάλη σημασία. Πολύ περισσότερο τώρα, με τα χιλιάδεs πλανητικά συστήματα που έχουν ανακαλυφθεί εκτόs του δικού μαs, και του ευχάριστου πονοκεφάλου που έχει φέρει στουs ερευνητέs η τεράστια ποικιλία των μορφών τουs.
Η εικόνα κάτω δείχνει τον εντυπωσιακό Δία, τον μεγαλύτερο πλανήτη του Ηλιακού Συστήματοs. O Δίαs είναι τόσο μεγάλοs που η Ερυθρά Κηλίδα που διακρίνεται στο νότιο ημισφαίριο του πλανήτη, μια καταιγίδα διάρκειαs εκατοντάδων ετών, θα χωρούσε 3 πλανήτεs σαν την Γή.
Για να κατανοήσουμε το γιατί ο Δίαs έγινε τόσο μεγάλοs, θα πρέπει να πάμε πολύ πίσω στο Παρελθόν, στην απαρχή του σχηματισμού του Ηλιακού μαs Συστήματοs. Ακόμα και ο εντυπωσιακόs Δίαs, κρατά καλά κρυμμένα τα μυστικά του, που η αποστολή Juno η οποία μεθαύριο ξεκινά μια αναζήτηση 20 μηνών στον αέριο γίγαντα θα προσπαθήσει να ξεκλειδώσει.
Αν ήταν μεγαλύτεροs, για την ακρίβεια κατά 80 φορέs μαζικότεροs, θα γινόταν αστέραs. Έναs ερυθρόs νάνοs, όπωs ο εικονιζόμενοs Wolf 359 επάνω, και ο Ήλιοs θα αποκτούσε έναν μικρότερο αστρικό συνοδό.
Τέτοιο είναι και το σενάριο που εξετάζει ο Άρθρουρ Κλάρκ στην Οδύσσεια 2. Η αιφνίδια μεταρροπή του Δία σε αστέρα, με ότι συνέπειs θα μπορούσε αυτό να έχει για το Ηλιακό Σύστημα.
Σε μια εναλλακτική πραγματικότητα, ο Δίαs έχει συγκεντρώσει τόση μάζα που του επιτρέπει να ξεκινήσει την διαδικασία σύντηξηs στο εσωτερικό του. Οι πλανήτεs Κρόνοs, Ουρανόs και Ποσειδώναs έχουν εξοβελιστεί πολύ μακρύτερα απο τιs σημερινέs τροχιέs τουs, όλα αυτά φυσικά αν ο Δίαs έχει αφήσει αρκετή μάζα για τον σχηματισμό τουs. Η τύχη του Άρη παραμένει αμφίβολλη, το ίδιο και τηs Γήs. Ένα σενάριο την στέλνει πολύ κοντά στον ΄Ηλιο, πιο κοντά απο ότι έχει πλησιάσει ο Ερμήs σήμερα, ενώ ένα άλλο την στέλνει στα παγωμένα βάθη του Ηλιακού Συστήματοs. Οι δέ Ερμήs και Αφροδίτη δείχουν να κρατούν σχετικα τιs τροχίεs τουs, άλλα να δοκιμάζονται απο τον ανελέητο βομβαρδισμό σωμάτων που σήμερα συγκροτούν την Ζώνη των Αστεροειδών. Πολύ ενδιαφέρον θα είχε η τύχη σωμάτων όπωs ο Τιτάναs, που ίσωs να μπορούσε να βρίσκεται σε τροχιά γύρω απο τον ερυρθό νάνο-Δία, με πολύ καλέs ενδεχομένωs προοπτικέs για ζωή. Όποιοs θέλει να "παίξει" με τέτοια σενάρια, μπορεί να δοκιμάσει το πρόγραμμα Universe Sandbox, έναν εξομοιωτή, που σου επιτρέπει να τρέξειs πάρα πολλά ανάλογα σενάρια, αλλάζονταs τιs μεταβλητέs.