'Εναs σημαντικόs αριθμόs Γαλαξιών στο Σύμπαν,είναι Γαλαξίεs μικρών διαστάσεων που συνήθωs αποτελούν δορυφόρο ενόs πολύ μεγαλύτερου Γαλαξία,όπωs τα Νέφη του Μαγγελάνου τον δικό μαs.'Αλλοι παλι ειναι ακανόνιστοι,ή ανώμαλοι,καθώs λείπει η σπειροειδήs δομή που διακρίνει τουs μέγαλυτερουs,στιs περισσότερεs δε περιπτώσειs,δεν παρατηρήται καμία δομή,μόνο ενα συνοθύλευμα αστέρων,με συνήθωs πυκνότερο κέντρο.
Προσφάτωs ηρθέ να προστεθεί και μια νέα κατηγορία Γαλαξιών,εξαιρετικά μικρών διαστάσεων,και μάλλον "εξωτικών" ιδιοτητων,οι οποίοι και πήραν το όνομα...Χόμπιτ.
Ωs Ακανόνιστοι Γαλαξίεs ορίζονται οι Γαλαξίεs αυτοί που δεν έχουν ορισμένο σχήμα,χώριs κεντρικό εξόγκωμα ή σαφή δομή.Οι περισσότεροι υπήρξαν "κανονικοί" σε κάποια φάση τηs εξέλιξηs τουs,άλλα παραμορφώθηκαν,έχασαν την δομή τουs,είτε λόγω σύγκρουσηs με άλλουs,είτε απλά λόγω βαρυτικών επιδράσεων.Ο Edwin Hubble τουs χώριζει σε δύο κύριεs κατηγορίεs:1)Aυτοί που έχουν δομή μεν,οχι ξεκάθαρη δε,για να καταταχθούν σε κάποια κατηγορία (Ιrr I).
2)Αυτοί που δεν διαθέτουν καθόλου ξεκάθαρη δομή (Irr II).
Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και μια τρίτη κατηγορία,τουs Νάνουs Ακανόνιστουs Γαλαξίεs,που όπωs προδίδει και το όνομα τουs,είναι μιρών διαστάσεων (dI ή dIrr).Θεωρούνται δε πανομοιότυποι με τουs πρώτουs Γαλαξίεs που σχηματίστηκαν στο Σύμπαν.
Οι Ακανόνιστοι Γαλαξίεs οι οποιοι και αποτελλούν το 3% του συνόλου των Γαλαξιών,εχουν ενδιαφέρον και για έναν πρόσθετο λόγο.Παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό αστρογέννεσηs,λόγω υψήλοτερηs περιεκτικότηταs σε αέρια.
Ανάλογα τώρα με την διαδικάσια που οδήγησε στον σχηματισμό τουs,μπορούμε να τουs διακρίνουμε σε Ιδιόμορφουs,Γαλαξίεs δηλαδή με ασυνηθιστεs ιδιότητεs,εξαιτίαs βαρυτικήs αλληλεπίδρασηs με άλλουs,και Φακoειδείs,που στην ουσία ειναι μια ενδίαμεση κατάσταση μεταξύ Ελλειπτικού και Σπειροειδή(Γαλαξίαs μαs,Ανδρομέδα,Μ33).Μπορούν να έχουν ασθενώs καθορισμένουs βραχίονεs,και ελλειπτική άλω αστεριών.
Παραδείγματα τέτοιων Γαλαξιών ειναι ο Andromeda V,ο Aquarius Dwarf,o NGC 1156,και πάρα πολλοι άλλοι.
Οι Νάνοι Γαλαξίεs όπωs προδίδει και το όνομα τουs,είναι μικροί Γaλαξίεs,με δίαμετρο όχι μεγαλύτερη απο μερικέs χίλιαδεs έτη φωτοs,και πλυθήσμο αστέρων που μπορεί να κυμαίνεται απο μερικέs εκατοντάδεs εκατομμύρια,μεχρί λίγα δισ άστρα.
Συνήθωs πρόκειται για Γαλαξίεs "απώλλεσαν" τα άστρα τουs είτε λόγω συγκρούσεων με μεγαλλυτερουs,ειτε λογω βαρυτικήs αδυναμίαs να κρατήσουν τον "πλυθησμό" τουs.Αλλοι πάλι μπορεί να είναι προίοντα βαρυτικών αλληλεπιδρασεων μεταξύ μεγαλύτερων Γαλαξιών,όπωs συμβαίνει στην Τοπίκη Ομάδα.Αποσπασθέν υλικό κατα την αλληλεπίδραση μπορεί να σχηματίσει εναν νέο Νάνο Γαλαξία.Υπολογίζεται οτι πάνω απο 20 βρίσκονται σε τροχιά γύρω απο τον δικό μαs Γαλαξία.
Νεότερεs μελέτεs σχετίζουν επίσηs τουs Νάνουs και με την Σκοτεινή Υλη,κάθωs υπολογίζεται οτι μπορεί και το 90% των Γαλαξίων να ειναι Σκοτεινή Υλη.Αυτό εξηγεί αναντιστοιχείεs,καθώs Γαλαξίεs με μικρο πλυθησμό αστέρων,έχουν πολλαπλάσια μάζα.
Όπωs και στουs Ακανόνιστουs,έτσι και στουs Νάνουs έχουμε αξίολογο ρυθμό αστρογέννεσηs.
Ανάλογα με το σχήμα και τιs ιδιότητεs τουs χωριζονται στιs εξήs κατηγορίεs:
1)Νάνοι ελλεπιτικοι (de)
2)Νάνοι σφαιροειδείs (dsph)
3)Aκανόνιστοι (dI)
4)Σπειροειδείs (ds)
5)Blue compact
6)Ultra compact
7)Hobbit
Η κατηγορία 5,οι Blue compact εχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατι αποτελλούνται σχεδόν εξολοκλήρου απο σμήνη νεαρών,καυτών,υπερμαζικών άστρων,Κυανών Γιγάντων,που προσδίδουν στον Γαλαξία μια μπλέ απόχρωση.Εξαιρετικά βιαιη ειναι και η διαδικασία σχηματισμού τουs,καθώs καταναλώνουν τεράστιεs ποσότητεs αερίων.
Οι Ultra compact είναι στην ουσία πυρήνεs Νάνων Ελλειπτικών Γαλαξιών,που απώλεσαν όλα τα υπόλοιπα άστρα τουs.Εχουν δίαμετρο μέχρι και 200 εκ.φωτόs,και πλυθησμό 100 εκ άστρα.
Τέλοs οι Χόμπιτ,ανακαλύφθηκαν προσφάτωs να κινούνται γύρω απο τον Γαλαξία μαs,ειναι εξαιρετικά μικροί και αμυδροι Γαλαξίεs,αποτελλουμενοι απο λίγα σχετικά άστρα,άλλα με πολυ υψηλή περιεκτικοτητα σε Σκοτεινή Υλη.Εχουμε βρεί 11 μεχρι στιγμήs,8 απο αυτούs το 2013.Είναι 10.000 φορέs μικρότεροι απο τον Γαλαξία μαs,με μάζα όμωs 100 φορέs μεγαλύτερη απο τη αναμενόμενη.Μια πιθανή εξήγηση για την δημιουρία τουs,ειναι οτι βίαιη υπεριωδηs ακτινοβολία έφυγε απο τουs Πρωτοαστέρεs,εκτοπίζονταs όλο σχεδόν το Υδρογόνο απο τουs Γαλαξίεs αυτούs.Πιθανότα έχουμε να κανουμε με παναρχαια αντικείμενα.Παραδείγματα Νάνων ειναι Τα Νέφη του Μαγγελάνου,ο NGC 185,και ο Ανώμαλοs Νάνοs του Τοξότη.